کاهش تقاضای فرش دستباف؛ زنجیره اشتغال دو میلیون نفر در معرض خطر

در سال‌های اخیر بازار فرش دستباف ایران با چالش‌های جدی مواجه شده است. یکی از مهم‌ترین دلایل این وضعیت، از دست رفتن بازارهای بین‌المللی به‌ویژه آمریکا است که پیش‌تر بزرگ‌ترین خریدار فرش ایرانی محسوب می‌شد. رقبای هندی با تطبیق سلیقه‌های بازار جهانی جایگزین ایران شده‌اند و این امر باعث کاهش تقاضای فرش ایرانی شده است.

هم‌زمان در داخل کشور نیز بازار فرش ماشینی رشد کرده و به کاهش استقبال از فرش دستباف دامن زده است. اگرچه صادرات فرش دستباف در سال‌های اخیر حدود ۶۰ میلیون دلار بوده، اما اهمیت این عدد در مقایسه با گستردگی اشتغال حدود دو میلیون نفری فعال در این صنعت بسیار کم‌رنگ است.

توقف فعالیت کارگاه‌ها، مهاجرت هنرمندان و متخصصان فرش به کشورهای همسایه مانند ترکیه و تغییر شغل بسیاری از تولیدکنندگان، نشانه‌های نگران‌کننده‌ای از فروپاشی این زنجیره اشتغال است. در بسیاری از مناطق که زمانی فرشبافی رواج داشت، این هنر و صنعت در حال کمرنگ شدن است و این موضوع پیامدهای اجتماعی و اقتصادی جدی دارد.

صادرات فرش همواره به عنوان موتور محرک این صنعت شناخته می‌شود، اما در شرایط فعلی حفظ بازارهای موجود نیز با دشواری‌هایی همراه است. مشکلات مربوط به مقررات ارزی، ناهماهنگی‌های اقتصادی و نبود حمایت کافی، باعث شده صادرکنندگان در برابر رقبای خارجی که از حمایت‌های متنوع برخوردارند، ضعیف ظاهر شوند.

پیش‌تر صادرات فرش دستباف ایران به بیش از ۲ میلیارد دلار در سال رسیده بود و اشتغال چند میلیون نفر را تضمین می‌کرد، اما پس از اعمال تحریم‌ها و کاهش حمایت‌ها این رقم به شدت افت کرده است. این روند تهدیدی برای اشتغال در مناطق روستایی است که نه تنها موجب بیکاری جمعیت آسیب‌پذیر می‌شود، بلکه مهاجرت به شهرها و مشکلات اجتماعی را نیز افزایش می‌دهد.